Dwór w Pogwizdowie :: miechowski

Cyganka.

Obraz Bolesława Szańkowskiego.

Dwór w Pogwizdowie

Dwór w Pogwizdowie.

Na przełomie XIV i XV wieku właścicielami Pogwizdowa byli Więcław i Piotr z Marcinkowic, którzy odsprzedają tę wieś Janowi z Bejsc za 600 grzywien. Bracia Jan i Mikołaj (Bescy) odsprzedają Pogwizdów i Marcinkowice Mikołajowi ze Słupowa.

W 1423 roku Władysław Jagiellończyk na prośbę Niemierzy, kustosza kolegiaty Św. Floriana i Mikołaja z Marcinkowic (dawniej ze Słupowa?) przenosi ich wsie Pogwizdów i Marcinkowice z prawa polskiego na prawo niemieckie średzkie.

W 1440 roku Mikołaj potwierdza sprzedaż Pogwizdowa i Marcinkowic Piotrowi
Pieniążkowi.

W 1496 roku bracia Jan i Leonard Pieniążkowie z Marcinowic zastawiają za 300 florenów węgierskich u Marcina Probołowskiego Marcinowice i Pogwizdów z dworami, zwanymi Białe Dwory.

Przed 1517 rokiem właścicielką Pogwizdowa zostaje wdowa po Leonardzie Pieniążku - Jadwiga.

W 1552 roku, po podziale dóbr po zmarłym Janie z Tęczyna (1541), wojewodzie sandomierskim pomiędzy jego córkami Zofią Ostrorogową i Katarzyną Bonerową, Katarzynie przypadł między innymi Książ Wielki oraz Marcinkowice z folwarkiem Pogwizdów.

W 1581 roku wieś Pogwizdów znajduje się w parafii Uniejów, i stanowi własność Małoszowskiego. Miała ona 3,5 łana kmiecego i 1 zagrodę na karczmisku.

Między rokiem 1581 a 1601 Pogwizdów przechodzi w ręce Piotra Gonzaga-Myszkowskiego.

W 1601 roku Sejm zezwolił na utworzenie z dóbr braci Myszkowskich ordynacji. Piotr Myszkowski był wojewodą ruskim, Zygmunt Myszkowski natomiast kasztelanem wojnickim i kanclerzem wielkim koronnym.

Według aktu erekcyjnego z 1603 roku w skład ordynacji weszły między innymi zamek Mirów, Książ Wielki z folwarkiem, Pogwizdów i Marcinkowice z folwarkiem.
Na początku XVIII wieku Pogwizdów wraz z kluczem kępskim przechodzi w ręce rodu Wielopolskich.

W 1827 roku w Pogwizdowie jest 12 domów i 67 mieszkańców; w 1869 roku folwark Pogwizdów został oddzielony od dóbr Kępie. Na przełomie XIX i XX wieku zajmował obszar 621 mórg, w tym między innymi 426 mórg gruntów ornych i ogrodów oraz 143 morgi lasu; 20 budynków, w tym 5 murowanych i 15 drewnianych. Istniejący obecnie dwór w Pogwizdowie został wzniesiony około 1880 roku. Wcześniejszy mały dwór, nazywany folwarkiem wybudowano około 1766 roku. Był to budynek wykonany z drewna sosnowego o konstrukcji zrębowej.

W tabelach prestacyjnych z 1846 roku jako właściciela Kępia, Pogwizdowa, Staszyna, Marcinkowic i Przysieki wskazano Tadeusza Bocheńskiego. Ponadto - jak wynika z treści ogłoszenia w kieleckiej prasie - w 1862 roku na skutek wyroków Trybunału Cywilnego Guberni Radomskiej w Kielcach, dobra ziemskie Kępie z folwarkiem i wsią Pogwizdów, folwarkiem i wsią Marcinkowice, osadą młynarską Staszyn z folwarkiem Florentynów
wystawione zostały do sprzedaży w drodze licytacji. Jako właścicieli wskazano:
- Teodorę Humnicką i Zygmunta Humnickiego,
- Henryka i Marię Błeszyńskich (rodzeństwo).
Można się domyślać, że był to podział spadku po Wiktorze Błeszyńskim.

W 1867 r. jako właściciela Pogwizdowa i Marcinkowic wskazywano Henryka Szańkowskiego.

Od tegoż Henryka Szańkowskiego, syna Antoniego, w 1879 r. dobra Pogwizdów za umówioną kwotę 55300 rubli zakupił Wacław Gołembowski.

Dnia 30 marca 1921 r. zmarła żona Gołembowskiego, Franciszka Ksawera z Karsznickich, wierzycielka pewnych sum na dobrach Pogwizdów, w związku z tym otwarte zostało postępowanie spadkowe.

Od Gołembowskiego majątek dzierżawił jego siostrzeniec, Jerzy Grodziecki, który następnie zakupił go w 1921 r. za około 12000000 marek (akt 772/1921). Na wniosek Grodzieckiego Okręgowy Urząd Ziemski w sierpniu 1921 r. wyraził zgodę na przeniesienie na niego własności Pogwizdowa.

(W 1917 roku Jerzy Grodziecki wymieniany był przedwcześnie jako kolejny właściciel).

W powstaniu warszawskim w 1944 roku ginie syn właściciela Pogwizdowa, ppor. Wacław Grodziecki, po 70. latach, w lutym 2014 roku umiera w Warszawie siostra Wacława, Halina Grabarczyk z Grodzieckich.

Ciekawą postacią związaną z Pogwizdowem był generał Leon Zawistowski, mąż Stefanii Grodzieckiej, siostry ministra Bolesława Grodzieckiego - kawaler Orderu Virtuti Militari, czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.

Dwór w Pogwizdowie. Fotografia ze zbioru Elżbiety Byliny.

Jerzy Grodziecki podczas podróży statkiem. Fotografia ze zbioru Elżbiety Byliny.

Maria Grodziecka z Domaniewskich. Fotografia ze zbioru Elżbiety Byliny.

Żona i córki B. Szańkowskiego.

Bolesław Szańkowski

W 1873 roku w Pogwizdowie urodził się Bolesław Szańkowski, sławny malarz portrecista koronowanych głów, uczeń Jana Matejki. Bolesław był synem dziedzica Pogwizdowa, Henryka Szańkowskiego i jego żony Teodory z Wężyków. Rodzicami chrzestnymi byli Zygmunt Szańkowski i Konstancja Szańkowska.

Ślub Henryka i Teodory miał miejsce w Dąbiu w 1867 roku, i już wtedy wobec Henryka używano określenia "dziedzic dóbr ziemskich Pogwizdów i Marcinkowice". Teodora Wężyk była córką Michała i Konstancji Locci de Raimundi h. Lew, dziedziców dóbr Karszew i Tarnówka Wiesiołowska.

Bolesław Szańkowski, popularny malarz-portrecista, studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1891-1894), w Akademii monachijskiej u Johanna C. Hertericha (1894) oraz w Académie Colarrosi i Académie Julian w Paryżu (1896-1898). W 1912 zamieszkał na stałe w Monachium, skąd wielokrotnie wyjeżdżał do Francji, Belgii, Anglii i Szkocji, Stanów Zjednoczonych.

Malował wiele reprezentacyjnych portretów osób z arystokracji oraz europejskich rodzin panujących. Portretował, m.in. Ignacego Paderewskiego, księżnę Daisy von Pless, Radziwiłłów, Potockich, cara Mikołaja II, cesarza Wilhelma II i rodzinę cesarską w Berlinie oraz króla Karola i rodzinę królewską w Rumunii.

Chętnie malował idealizowane portrety pięknych i wytwornych dam oraz, bardziej kameralne, wdzięczne portrety dziecięce, wielokrotnie portretując także swoje córki - Adę i Helenę.

Na paryskim Salonie w 1900 roku uzyskał mention honorable za obraz Portret oficera. Brał udział w wielu wystawach w Niemczech i Austrii; często nadsyłał obrazy na wystawy krajowe; w 1928 i 1939 miał duże wystawy indywidualne w warszawskiej Zachęcie. Zmarł w Tegernsee w Niemczech w 1953 roku. Zadziwiające, że nie zachował się jego grób.

Rys biograficzny za: http://www.agraart.pl/nowe/artists/szankowski-boleslaw-polska-agra-art-aukcje-obrazy-antyki.html.

Cyganka. Obraz Bolesława Szańkowskiego.

Hrabina Halina Rzewuska.

Obraz Bolesława Szańkowskiego. Zbiory NAC.